Ο πρόεδρος Τραμπ ανέλαβε ένα ρίσκο ιστορικών διαστάσεων. Έκανε αυτό που τέσσερις προκάτοχοί του είχαν αποφύγει.
Του Παύλου Τσίμα
Δίστασε πράγματι πριν αποφασίσει; Το ζύγιζε στ’ αλήθεια ή υποκρινόταν και κέρδιζε χρόνο; Μικρή σημασία έχει πια. Ο πρόεδρος Τραμπ ανέλαβε ένα ρίσκο ιστορικών διαστάσεων. Έκανε αυτό που τέσσερις προκάτοχοί του είχαν αποφύγει. Εκείνος που θα έκλεινε τα ανοιχτά πολεμικά μέτωπα μέσα σε 24 ώρες από την εκλογή του, εκείνος που θα διεκδικούσε το Νόμπελ Ειρήνης, εκείνος που δεν θα έμπλεκε ποτέ ξανά την Αμερική σε μακρινούς πολέμους, την έβαλε σε ένα νέο, απροσδόκητο και πολύ πιο επικίνδυνο πόλεμο, που εξελίσσεται δέκα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της.
Ο κόσμος γλιστρά, έτσι, σε μια εποχή πλήρους αβεβαιότητας. Αυτά που γνωρίζουμε είναι πολύ λιγότερα από όσα αγνοούμε. Δεν ξέρουμε αν το αμερικανικό χτύπημα κατέστρεψε πράγματι τις κρίσιμες υποδομές του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Δεν ξέρουμε τι δυνατότητες αντίδρασης μπορεί να διαθέτει ακόμη το θεοκρατικό καθεστώς, ούτε ποιες από αυτές θα επιλέξει. Δεν ξέρουμε αν το καθεστώς είναι έτοιμο να πιει το πικρό ποτήρι της συνθηκολόγησης – όπως είχε κάνει κάποτε ο γενάρχης του, ο Χομεϊνί – ή αν θα επιχειρήσει να αντιδράσει, να βρει αντίποινα. Δεν ξέρουμε αν θα καταρρεύσει κάτω από το βάρος της καταστροφής που έφερε στη χώρα του ή αν θα γαντζωθεί ακόμη πιο σφιχτά στην εξουσία. Και, φυσικά, δεν έχουμε ιδέα ποια μπορεί να είναι, αν το καθεστώς ανατραπεί, η επόμενη ημέρα, η διάδοχη κατάσταση.
Ας μείνουμε, λοιπόν, σε αυτά που γνωρίζουμε. Το βασικό: Σε προηγούμενες περιπτώσεις εμπλοκής των ΗΠΑ σε έναν πόλεμο – από την απόφαση του Λίντον Τζόνσον το 1964, για το Βιετνάμ, μέχρι τις πιο πρόσφατες επιχειρήσεις εναντίον του Ιράκ και του Αφγανιστάν – οι αποφάσεις του Λευκού Οίκου είχαν εξασφαλίσει προηγουμένως την εξουσιοδότηση του Κογκρέσου και τη συνεννόηση με τους βασικούς συμμάχους. Αυτή τη φορά ούτε το Κογκρέσο ούτε οι σύμμαχοι ρωτήθηκαν. Ούτε καν προσχηματικά. Ένας άνθρωπος μόνος αποφάσισε. Και το χτύπημα εκδηλώθηκε δύο ημέρες πριν από μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, όπου ο Αμερικανός πρόεδρος πρόκειται να συναντήσει τους, τύποις, εταίρους του στη συμμαχία.
Αν, λοιπόν, η επόμενη ημέρα του πολέμου παραμένει, προς το παρόν, ασαφής και αβέβαιη, ο κόσμος στον οποίο μας εισάγει γίνεται ανατριχιαστικά σαφής. Είναι ένας κόσμος κυνικός, δίχως κανόνες, δίχως συλλογικούς θεσμούς και δίχως εγγυήσεις. Ένας κόσμος όπου η ισχύς και η (ίσως ασυλλόγιστη) χρήση της είναι μόνο νόμισμα που μετράει. Και γαία πυρί μιχθήτω.
Σε αυτόν το νέο, γενναίο κόσμο πρέπει η Ελλάδα να προσδιορίσει τη θέση της. Με τα νέα δεδομένα. Με το δεδομένο, προπάντων, ότι το ρήγμα μεταξύ τραμπικής Αμερικής και Ευρώπης είναι πια τόσο βαθύ, ώστε η Δύση, ως γεωπολιτικό υποκείμενο, δεν υπάρχει πια. Το «ανήκουμε στη Δύση», λοιπόν, όπως το είχε διατυπώσει κάποτε ο Καραμανλής και έγινε σταδιακά και σιωπηρά το θεμέλιο μιας συναίνεσης στην οποία προσήλθαν και οι τρεις παρατάξεις που κυβέρνησαν τη χώρα μετά τη Μεταπολίτευση, μπορεί να μην έχει χάσει την αξία του ως στρατηγική επιλογή (δεν προσφέρεται, άλλωστε, εναλλακτική), δεν αποτελεί όμως από μόνο του εγγύηση ασφάλειας.
Η βασική συναίνεση στην εθνική στρατηγική ασφάλειας, όπως διαμορφώθηκε από τη δεκαετία του ’80, για να την αποδεχθεί αργότερα και το τμήμα της Αριστεράς που μετείχε στη διακυβέρνηση, στηριζόταν σε μια τριπλή βεβαιότητα. Πως η συμμαχία με τις ΗΠΑ (όλο και πιο στενή τα τελευταία ιδίως δέκα χρόνια) αφενός και η συμμετοχή στον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα αφετέρου, είναι επαρκής θωράκιση ασφαλείας. Και πως η στενή σχέση με το Ισραήλ, εκ τρίτου, προσφέρει ένα κάποιο «αμυντικό βάθος» και απαλλάσσει τις κυβερνήσεις από την ευθύνη της αναζήτησης ουσιαστικών λύσεων στις ελληνοτουρκικές διαφορές – το πολιτικό κόστος των οποίων τρέμουν.
Όταν, όμως, οι ΗΠΑ αποδεικνύονται εταίρος τόσης αξιοπιστίας, όση έχει και ο λόγος ενός προέδρου, που υποσχόταν στους Ευρωπαίους δύο εβδομάδες περιθώριο διαπραγμάτευσης. Και όταν η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ένα υπαρξιακό δίλημμα – που παραπέμπει, ίσως, στο «είπερ ίσην ρώμην γνώμη» του Δημοσθένη – οι αμέριμνες βεβαιότητες εξατμίζονται. Μια νέα πολιτική, ενεργητικής προσαρμογής στα νέα δεδομένα και μια νέα συναίνεση είναι το ζητούμενο.
tanea.gr
