Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις, εξετάζεται η τροποποίηση του ωρολογίου προγράμματος της Α’ Λυκείου από το σχολικό έτος 2025–2026, με την εισαγωγή του μαθήματος των Οικονομικών και την παράλληλη μείωση κατά μία ώρα της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών.
Η πρόταση αυτή έχει προκαλέσει εύλογο προβληματισμό στην εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα της θέσης και του ρόλου των μαθημάτων της ανθρωπιστικής παιδείας στο σύγχρονο λύκειο.
Την ίδια στιγμή, η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα επανατοποθετεί σταθερά τα Αρχαία Ελληνικά στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής εφαρμογής. Το ερευνητικό πρόγραμμα Ithaca (DeepMind – Oxford, Nature, 2022) χρησιμοποίησε 178.000 επιγραφές σε Αρχαία Ελληνικά για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης, με στόχο την αποκατάσταση, χρονολόγηση και γεωγραφική αποτύπωση αρχαίων κειμένων. Αντίστοιχα, το μοντέλο Pythia (EMNLP, 2019), αξιοποιήθηκε με επιτυχία για την αποκατάσταση φθαρμένων επιγραφών με σημαντικά υψηλότερη ακρίβεια σε σχέση με την ανθρώπινη επιμέλεια.
Πανεπιστήμια όπως της Χαϊδελβέργης και της Λουμπλιάνας αναπτύσσουν νευρωνικά μοντέλα γλωσσικής επεξεργασίας (Ancient Greek BERT, RoBERTa-GR), με εφαρμογές στη συντακτική ανάλυση και στη σημασιολογική χαρτογράφηση αρχαίων κειμένων. Η παγκόσμια στροφή προς τη μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής σε πεδία όπως η υπολογιστική γλωσσολογία, η τεχνητή νοημοσύνη και η πολιτική φιλοσοφία αναδεικνύει τη σημασία της ως δυναμικού γνωστικού εργαλείου. Η Ελλάδα διαθέτει το προνόμιο αυτής της γλωσσικής και πνευματικής παρακαταθήκης. Οφείλει να την εντάσσει με συνέπεια στην εκπαιδευτική πράξη, όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά κυρίως για λόγους παιδαγωγικής πληρότητας, διεθνούς συνέχειας και εναρμόνισης με τις σύγχρονες τάσεις στην εκπαίδευση. Η υποβάθμιση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών δεν συνιστά πρόοδο, αλλά επιστροφή σε ένα σχολείο με περιορισμένο ορίζοντα.
Η διατήρηση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στην Α’ Λυκείου, στο πλήρες ωράριο που προβλέπεται έως σήμερα, αποτελεί μία τεκμηριωμένη επιλογή που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις μιας παιδείας με επιστημονικό, πολιτισμικό και δημοκρατικό βάθος. Εύχομαι η απόφαση αυτή να επανεξεταστεί. Την ώρα που κορυφαία πανεπιστήμια και διεθνείς ερευνητικοί φορείς επενδύουν συστηματικά στη μελέτη της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας,Ευγενία Μανωλίδου: «Η Οδύσσεια των Αρχαίων» αξιοποιώντας τη στη γλωσσολογία, την τεχνητή νοημοσύνη και την πολιτική θεωρία, θα ήταν παράδοξο η Ελλάδα να περιορίζει τη διδασκαλία της στο ίδιο της το σχολείο. Ο σεβασμός στην παράδοσή μας δεν αρκεί να διακηρύσσεται. Οφείλει και να αποδεικνύεται.
(*) Η Ευγενία Μανωλίδου είναι μουσικός και διευθύντρια της Σχολής Αρχαίων Ελληνικών «Ελληνική Αγωγή».
