Χρειάζονται κονδύλια για πρόληψη, όχι για πανηγύρια.
Του Θανάση Παλούμη
Κάθε καλοκαίρι, η χώρα μετράει στάχτες. Καμένα σπίτια, κατεστραμμένες επιχειρήσεις, οικοσυστήματα που χρειάζονται δεκαετίες για να αναγεννηθούν. Και κάθε χρόνο, η ίδια επωδός: «άνθρωποι έδωσαν μάχη με τις φλόγες», «υπεράνθρωπες προσπάθειες της Πυροσβεστικής». Όμως η αλήθεια είναι σκληρή: οι φωτιές δεν είναι απλώς φυσικές καταστροφές. Είναι πολιτικές αποτυχίες.
Η πρόληψη δεν έχει τη θέση που της αξίζει στο λεξιλόγιο του ελληνικού κράτους. Επενδύουμε εκατοντάδες εκατομμύρια σε εναέρια μέσα καταστολής, αλλά σχεδόν αμελούμε τους καθαρισμούς δασών, τις αντιπυρικές ζώνες, τη συντήρηση αγροτικών δρόμων. Ένα κράτος, περιφέρεια και δήμοι που συχνά αναφέρονται ως “επιτελικοί”, αλλά στην πράξη περιορίζονται στο να τρέχουν πίσω από τις φλόγες, δείχνουν ότι υπάρχει δρόμος ακόμη για να γίνουν πραγματικά επιτελικοί.
Η Περιφέρεια και οι Δήμοι, που θα έπρεπε να αποτελούν την πρώτη γραμμή άμυνας απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις, συχνά αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στον ρόλο τους. Με ελλιπείς πόρους, έλλειψη συντονισμού και χωρίς έναν συνεκτικό στρατηγικό σχεδιασμό, αφήνουν τις τοπικές κοινωνίες εκτεθειμένες. Η ευθύνη βαραίνει και τις δύο βαθμίδες τοπικής αυτοδιοίκησης: αντί να επενδύουν σε πρόληψη, επιλέγουν συχνά έργα βιτρίνας και εκδηλώσεις, που εξυπηρετούν περισσότερο την επικοινωνιακή τους εικόνα παρά τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.
Οι Δήμοι δεν έχουν τη δυνατότητα –ή την πολιτική βούληση– να καθαρίσουν οικόπεδα, να αποψιλώσουν ξηρά χόρτα, να ελέγξουν τις ανεξέλεγκτες χωματερές. Κάθε χρόνο, οι ίδιες εικόνες: χιλιάδες στρέμματα «πυριτιδαποθήκες» δίπλα σε χωριά, περιμένοντας την πρώτη σπίθα.
Κι όμως, τα μέτρα είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Χρειάζεται πολιτική βούληση:
• Συστηματικοί καθαρισμοί δασών, οικοπέδων και κοινοχρήστων χώρων, με αυστηρά πρόστιμα για όσους αδιαφορούν.
• Δημιουργία και συντήρηση αντιπυρικών ζωνών σε όλα τα επικίνδυνα σημεία.
• Χρήση τεχνολογίας: δορυφορική παρακολούθηση, drones, αισθητήρες θερμότητας και κάμερες σε δασικές εκτάσεις.
• Ενίσχυση των Δήμων με χρηματοδότηση και προσωπικό ειδικά για δράσεις πρόληψης.
• Οργάνωση και εξοπλισμός των εθελοντικών ομάδων πολιτικής προστασίας.
• Εκπαίδευση των πολιτών από το σχολείο έως τις τοπικές κοινότητες: τι σημαίνει πρόληψη, πώς αντιδρούμε, πώς προστατεύουμε τον τόπο μας.
• Και κυρίως: να δοθούν κονδύλια για την πρόληψη, όχι για πανηγύρια και φιέστες. Γιατί σήμερα οι τοπικές κοινωνίες χρηματοδοτούνται συχνά για εκδηλώσεις εντυπωσιασμού, ενώ στερούνται τα στοιχειώδη για να προστατευθούν από την καταστροφή. Αυτή η αντίστροφη προτεραιότητα είναι ο ορισμός της αδιαφορίας.
Η πρόληψη κοστίζει. Αλλά κοστίζει πολλαπλάσια λιγότερο από τις καταστροφές που αφήνει πίσω της μια μεγάλη φωτιά. Το επιτελικό κράτος, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι δεν έχουν το δικαίωμα να παριστάνουν τους αιφνιδιασμένους. Οι επιστήμονες προειδοποιούν για πιο θερμά καλοκαίρια, με περισσότερους καύσωνες και ξηρασία λόγω κλιματικής κρίσης. Δεν είναι θέμα «αν» θα καούμε, αλλά «πότε» και «πόσο».
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο μοντέλο πολιτικής προστασίας, που να βάζει την πρόληψη στο επίκεντρο. Όχι άλλη επικοινωνία, όχι άλλες φωτογραφίες από συσκέψεις και δηλώσεις περί «ετοιμότητας». Ετοιμότητα δεν είναι να περιμένεις τα καναντέρ. Είναι να μη χρειαστούν ποτέ.
Αν το κράτος, η Περιφέρεια και οι Δήμοι συνεχίσουν να βλέπουν τις φωτιές σαν μια αναπόφευκτη θεομηνία, τότε κάθε καλοκαίρι θα μετράμε καταστροφές, θα ψάχνουμε υπεύθυνους και θα ξαναζούμε το ίδιο έργο. Και στο τέλος, το μόνο που θα έχει μείνει όρθιο θα είναι η αδιαφορία.
Η πρόληψη δεν είναι σύνθημα. Είναι το μοναδικό σχέδιο που μπορεί να σώσει ζωές και τόπους. Και αν οι θεσμοί δεν το εφαρμόσουν, τότε είναι υπόλογοι. Γιατί η φωτιά δεν συγχωρεί.
